Tiếp tục những bài viết liên quan đến phong tục tập quán Việt Nam về cưới hỏi, đó là vấn đề tiền nạp cheo. Vậy tiền nạp cheo và tục thách cưới là gì?

Tiền cheo hay tiền nạp cheo và tục thách cưới là một trong những nghi lễ kết hôn không thể thiếu đối với khá nhiều đám cưới tại các vùng miền nước ta. Liệu nó là một nét đẹp hay sự lạc hậu ?

1. Phong tục "tiền nạp cheo"

Theo tục lệ, tiền "cheo" là khoản tiền nhà trai nạp cho làng xã bên nhà gái. Trai gái cùng làng, xã lấy nhau cũng phải nạp cheo, song có giảm bớt. Xuất xứ của lệ "Nạp cheo" là tục "Lan nhai" tức là tục chăng dây ở dọc đường hoặc ở cổng làng. 

Đầu tiên thì người ta tổ chức đón mừng hôn lễ, chúc tụng, có nơi còn đốt pháo mừng. Để đáp lễ, đoàn đưa dâu cũng đưa trầu cau ra mời, đưa quà, đưa tiền biếu tặng. 

Dần đần có những người làm ăn bất chính, lợi dụng cơ hội cũng chăng dây, vòi tiền, sách nhiễu, trở thành tục lệ xấu. Vì thói xấu lan dần, gây nhiều cản trở, triều đình phải ra lệnh bãi bỏ. Thay thế vào đó, cho phép làng xã được thu tiền nạp cheo.

Khi đã nạp cheo cho làng, tức là đám cưới được làng công nhận có giấy biên nhận. Ngày xưa, chưa có thủ tục đăng ký kết hôn, thì tờ nạp cheo coi như tờ hôn thú. Nạp cheo so với chăng dây là tiến bộ. 

Khoản tiền cheo này nhiều địa phương dùng vào việc công ích như đào giếng, đắp đường, lát gạch, xây cổng làng...Nhưng nhiều nơi chỉ cung đốn cho lý hương chè chén. Đã hơn nửa thế kỷ, lệ này bị bãi bỏ. Thanh niên ngày nay chỉ còn thấy bóng dáng của tiền cheo qua ca dao, tục ngữ.

“Nuôi lợn thì phải vớt bèo

Lấy vợ thì phải nộp cheo cho làng”.

“Cưới vợ không cheo như tiền gieo xuống suối”.

“Ông xã đánh trống thình thình

Quan viên mũ áo ra đình ăn cheo”.

“Lấy chồng anh sẽ giúp cho

Giúp em...

Giúp em quan tám tiền cheo

Quan năm tiền cưới lại đèo buồng cau”.

2. Tục thách cưới

Thách cưới là một lệ tục lạc hậu, trói buộc cả nhà trai lẫn nhà gái, có khi làm cho chàng rể phải bỏ cuộc mà nỗi thiệt thòi lại rơi vào thân phận người con gái, dẫu sao cũng mang tiếng một đời chồng, dẫu sao cũng làm cho những chàng trai khác phải ngại xui nên thân phận hẩm hiu.

Ðáng lẽ nên vợ nên chồng, thành gia thành thất, là mừng cho cả hai gia đình nhưng gặp phải ông bác bà cô bên nhà gái khó tính, thách cưới nào là quần áo, nón dép, nào nhẫn xuyến, hoa tai, tiền mặt, cỗ cưới... nên nhà trai phải bỏ cuộc hoặc phải chạy ngược chạy xuôi, lo xong việc rồi kéo cày trả nợ. Song ngay từ buổi thành hôn, nghĩa vợ chồng, tình thông gia đã bị sứt mẻ, đó là mầm mống gây nhiều bất trắc về sau.

Cũng có trường hợp nhà gái túng thiếu không thể tự lực cung cấp cho đủ lệ làng, đòi hỏi nhà trai phải lo chu toàn. Cũng có trường hợp bố mẹ cô dâu còn phải xuất ra gấp năm gấp mười lần, và sau khi thành thân, còn cho con gái, con rể nhiều thứ, nhưng cũng thách cưới cao để tránh tiếng xì xào, đàm tiếu rằng con gái mình dở duyên rồi, nên phải cho không.

Hay các gia đình có học thì lại không thách tiền, thách của mà thách chữ nghĩa văn chương, chọn rể con nhà gia thế, với hy vọng tương lai con gái mình còn được "võng anh đi trước, võng nàng theo sau".

Chúc tất cả sức khỏe và sự bình an

Nguồn: Thủy Bùi - lichngaytot.com